Résumé en français :

Autrefois en Gascogne, une maison avait souvent son figuier. Ce n’était pas pour des prunes !
Aujourd’hui, les figues sont délaissées ; on ne les cueille même pas toujours.
C’est qu’elles n’ont pas trouvé leur place dans le circuit de production et de distribution "moderne" : pas toutes mûres en même temps (il faut guetter le moment où elles sont à point), supportant mal le voyage...
La figue convient à l’économie domestique, au circuit court (échanges entre voisins, à la rigueur vente sur les marchés locaux.
Alors, prenons soin des figuiers qui restent, faisons-en des boutures, et ne manquons pas la chasse aux figues !
Ensuite, si des producteurs veulent faire des expériences de production plus massifiée, qu’ils essayent ! peut-être en privilégiant des transformations locales de la figue (séchage etc.)...

Ende las higas, que s’agiré meilèu de cuélher que de caçar, e’m diratz !
Que’vs vau explicar...
A la caça, s’èi bien comprés, que cau :
– causir lo moment e lo lòc,
– un còp arribat suu terren, bien espiar, escotar tanben...
– e tirar !

Ende las higas :

Lo lòc

Que n’i a mantuns :

– dens las mias viradas a bicicleta capvath los tucs deu Neraqués, mès tanben l’arribèra de Garona, qu’èi trobat mei d’un higuèr, per exemple en baish de la maison panoramica de Hius (Fieux), dens lo vilatge de Moncrabèu, a Passabòs a Mont-hurt (Monheurt), a Mashòta tanben (comuna de Mesin).
En generau lo monde ne se las cuelh pas, aqueras higas, coma si las aimèvan pas... O los higuèrs son dens lòcs abandonats, a on digun ne va pas mei (sonque jo)...

– Mès engoan, qu’es enqüera mei simple : a casa mia a Reaup, un vesin qu’a higuèrs deus grans, qui deishan passar las loas brancas cargadas de fruts au dessùs deu grilhatge...

Lo moment

Vam díser en seteme (que pòt depéner de l’espécia deu higuèr).
La mia mair que carculava la soas datas de sejorn a Reaup en fonccion de las higas...

Mès lo moment precís on cau cuélher ua higa... ací que cau :
– espiar : ua higa tròp joena, tròp bèra, tròp perfèita, tròp quilhada, sovent ne serà pas madura, e finalament, pas bona !
Que’m disi los qui disen que n’aiman pas las higas, sovent qu’es pr’amor n’an pas avut las bonas, sia que n’an pas pro atenut a l’aure [1], sia que las an avudas deu vesiatge o deu comerci...
Si, au contrari, la higa comença de plegar, de vàser un chicòt flaca [2], de s’eslacir [3], lavetz s’es a portada de man, que sufís de
– tocà-la, e de la cuélher si pareish pro mòla ; de còps que demorerà simplament dens la man ; s’es sus ua branca mei hauta, vau la pena d’anar gahar la branca, e de plegà-la dinc a poder cuélher lo frut.

Mès avisatz-ve :

L’òmi n’es pas lo sol amator de las higas maduras : los brossalons [4] tanben, si n’i a ! Engoan qu’èi bien remarcat que si tardavi a cuélher ua higa, que i èran viste dessùs, damb lo dangèr que te hissen ; totun, tant que n’as pas malastrosament botat lo dit sus un brossalon, qu’us pòdes enténer bronir dens lo higuèr, mès ne’t van pas atacar, tant coentats qui son...
Mès quan an començat un frut, adiu ! ne va pas durar longtemps : moscas e moscalhons que s’i hèn tanben, e de tota faiçon, lo frut ne hè pas mei enveja a l’òmi...

N’es pas acabat : un còp causida, tocada e cuelhuda, que se la cau minjar, shens tròp aténer. Jo, a l’aure, que me las daubrissi ; preferi véser coma son deguens (e tanben que poderé i àuger quauque insècte...) : de còps la color deus grans [5] qu’a virat (de l’arroi a l’orange marron) , e sabi que la higa ne serà pas bona. N’es pas un problèma : n’i a talament !
E mema que m’arriba d’escopir ua higa, si finalament ne m’agrada pas (e si ne soi pas en companhia eleganta !).

Cau sàber tanben que, quan a plavut, las higas e pòden estar completament henudas, o au mensh que vasen aigudas, e ne son pas mei tant bonas.

Bon, au cap de tot acò, qu’es un chic coma las palomas entaus palomaires : son contents quan n’an gahadas un dotzenat de tota la sason... e jo que soi content si’m soi minjat un dotzenat de higas super-bonas ! De tota faiçon, l’estomac qu’a tanben las soas limitas.

Passer du chasseur-cueilleur au néolithique !

Que demora la question de despassar l’usatge de caçaire-cuelhedor [6] de higas, end’arribar a ua produccion domestica pensada, mei massificada, e benlèu en quauque còp professionau, associada a tecnicas de secatge.
En mantuns endrets de Gasconha, d’autes còps, hasèvan partida de l’economia domestica, e mema lo higuèr qu’avè un ròlle simbolic segon Isidore Salles.
Lou Higuè / Lo Higuèr